Articulatieproblemen
Ben jij of je kind soms moeilijk verstaanbaar? Heb je moeite met het uitspreken van bepaalde klanken of lettercombinaties? Is de spraak verschillend met die van leeftijdsgenoten? Heb je al veel geprobeerd om zelf de letter correct te produceren/imiteren, maar lukt het nog steeds niet? Kom je soms niet uit je woorden als iets wil vertellen? Dan kan er mogelijks spraken zijn van een spraakklankstoornis.
Men spreekt van een spraakklankstoornis als de articulatiebeweging bij de spraakklankproductie de normale doelpositie niet benaderd. Dit kan het gevolg zijn van een fonetische moeilijkheid, een fonologisch probleem of een afwijkend evenwicht in de aangezichtspieren.
FONETISCHE MOEILIJKHEID
Spraakklankstoornissen kunnen zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. Dit soort stoornissen refereren naar problemen bij het produceren van spraakklanken. Dit wil zeggen dat ze wel weten wat ze willen zeggen, maar dat ze moeite hebben met het correct produceren van deze klanken. Het kan erg verschillen in gradaties, gaande van zeer licht (bijvoorbeeld het tussentands produceren van de /s/) tot zeer ernstig (bijvoorbeeld: klinkerspraak, waarbij zowat alle consonanten worden weggelaten).
FONOLOGISCHE STOORNISSEN
Een tijdje geleden kreeg ik een aanmelding van een bezorgde mama, deze luidde als volgt:
'Mijn dochter van 4 jaar is heel slecht verstaanbaar. Ze spreekt “koek” uit als “toek” en “kat” uit als “tat”. Als ik haar vraag om de /k/ uit te spreken lukt het haar wel, maar in woorden lukt het niet. Is dit normaal en hoe kan ik dit oplossen??'
Ik nam meteen contact op met de ouders en nodigde ze uit bij ons in de praktijk. Tijdens het intakegesprek stelde ik enkele vragen over de algemene ontwikkeling van hun kind en vervolgens nam ik een onderzoek af. Voor mij was het al meteen erg duidelijk: het draaide om een fonologische stoornis.
Het is normaal dat kinderen letters verwisselen naar andere letters. Dit is een natuurlijk aangeboren proces. Peuters proberen de spraak van volwassenen te imiteren, maar vinden dit nog te moeilijk. Hierdoor passen ze bepaalde vereenvoudigingsprocessen toe, welke echter niet zo maar in het wilde weg gehanteerd worden, maar die integendeel een duidelijke systematiek vertonen (eveneens universeel bepaald). Deze vereenvoudigen betreffen veranderen in articulatieplaats, klankvolgorde en/of klankstructuur. Wanneer ze deze processen (zie onderstaande tabel) na een leeftijd van vier jaar nog toepassen spreken we van een vermoeden van een fonologische stoornis. Dan is logopedische therapie sterk aangewezen.
Tijdens de therapie wordt er dan specifiek gezocht en gewerkt op de processen die het kind op die leeftijd nog toepast. In bijlage vindt u een overzicht van het optreden en verdwijnen van normale fonologische processen bij normale Nederlandstalige kinderen. (Beers, 1995)
VEREENVOUDIGINGSPROCES
Reduplicatie
Assimilatie
Deletie onbeklemtoonde syllabe
Finale consonantdeletie
Stopping
Fronting
Clusterreductie
Devoicing
Gliding
VOORBEELD
water > wawa
regen > gegen
gitaar > taar
zak > za
soep > toep
kaas > taas
strik > sik
boek > poek
rood > loot
1;3 - 1;11j
2;0 - 2;5j
2;6 - 2;11j
3;0 - 3;5j
3;6 - 4;0j
Legende: processen aangeduid met komen veelvuldig voor, processen aangeduid met komen zelden voor